Welke weg kies jij?
Verslag van het congres door Joanne Seldenrath
Hoe weeg je je keuze? Hoe toets je je keuze? Hoe communiceer je je keuze? Die vragen
stelde dagvoorzitter Hella van der Wijst op de bijeenkomst van het nieuwe Netwerk voor
Katholieke Vrouwen op 7 oktober 2017 in het Titus Brandsma Memorial in Nijmegen.
De ongeveer vijftig aanwezigen werden door inleidster Sigrid Sterckx (hoogleraar ethiek
en politieke & sociale filosofie aan de Universiteit van Gent) uitgedaagd om te antwoor-
den op vragen over leven en dood. Sigrid begon met trolleyproblemen. Is er verschil in
ethische verantwoordelijkheid tussen een actieve handeling en niets doen? Of ben je
ook verantwoordelijk als je niet handelt? Maakt het uit voor je verantwoordelijkheid als je de persoon ziet of kent die geraakt wordt door de gevolgen van je handeling, of dat het ‘slachtoffer’ een onbekende ver weg is? Is het minder erg of erger als we psychologisch onszelf kunnen overtuigen dat we niet verantwoordelijk zijn? Zulke vragen spelen ook bij levensreddende en levensbeëindigende handelingen in de medische wereld.
Medicalisering
Ze vergeleek heel kort de cijfers in België en Nederland over euthanasie, palliatieve sedatie en andere vormen van (medische) levensbeëindiging. Hoewel het in Nederland toegestaan is en volgens de KNMG zelfs de voorkeur geniet dat de patiënt zelf het levensbeëindigend middel slikt, wordt meestal toch ervoor gekozen dat de arts het toedient. Waarom? Palliatieve sedatie maakt een sterke groei door. Ook hier is de vraag waarom dat zo is. De papierwinkel rond palliatieve sedatie is minder dan bij vrijwillige euthanasie, maar er spelen ook emoties mee, zegt Sigrid. Het lijkt alsof je iemand alleen maar in slaap brengt, maar palliatieve sedatie is het meest gemedicaliseerde overlijden dat denkbaar is.
Ze eindigt met de criteria die de wet noemt voor toestaan van euthanasie. Valt levensmoeheid ook onder ‘uitzichtloos en ondraaglijk lijden’? Het is geen medisch probleem. Waarom moet de arts een sociaal probleem oplossen?
Het probleem is niet het kind
Het forum met jeugdarts Liesbeth Blomjous, thuiszorgmedewerker en theologie Anne-Marieke Koot en Jacqueline Kool (Disability Studies) verbreedt de discussie naar andere terreinen. De technologische ontwikkelingen vergroten de verantwoordelijkheid voor arts en ‘patiënt’ maar zorgen ook voor steeds meer druk, zegt Liesbeth Blomjous. Jacqueline Kool haalt onderzoek aan waaruit blijkt dat de kwaliteit van de rolstoel doorslaggevend is voor de kwaliteit van leven, belangrijker dan de ernst van de beperking. Er wordt veel geld besteed aan het voorkomen van lijden, maar maatschappelijk is er steeds minder geld voor de kwaliteit van leven van mensen met een beperking. Luisteren naar mensen met een beperking levert andere inzichten op. ‘We hebben geen idee wat we aan het doen zijn,’ zegt Jacqueline Kool.
Anne-Marieke Koot merkt in haar werk dat veel mensen geen keuze kunnen maken en deze discussie over keuzes wordt daar niet gevoerd. Er is veel gebrokenheid maar mensen accepteren dat meer als horend bij het leven. Maar de zorg is er wel. Ouders van een kind met het syndroom van Down vragen zich af wat er gebeurt als zij er niet meer zijn. Wie zorgt er dan voor het kind? Het probleem is niet het kind, dat niet goed zou zijn en er niet had moeten komen, maar dat de zorg in Nederland niet goed is.
Onderliggende vragen
Sigrid waakt tijdens deze discussie ervoor dat het probleem niet afgedaan wordt met de moderne tendens: alle visies zijn even goed en iedereen doet wat bij haar of hem past. Ethische discussies gaan over ook over onderliggende vragen. Waarom is het erg om afhankelijk te zijn? Waarom is het erg als je niet volmaakt bent? Hoe komt het dat in een stukje van de wereld met zo veel welvaart en keuzemogelijkheden, zo veel mensen de discussie willen voeren waarom hun leven niet meer de moeite waard is?De religieuze achtergrond van de bijeenkomst komt naar voren in het bewustzijn dat God totaal anders kijkt. Juist daarom moeten wij ons blijven afvragen wat het goede leven is, wat het lijden is dat voorkomen moet worden. Een van de aanwezigen: ‘Deze middag maakte mij bewust op welke wijze we tegenwoordig over dit soort zaken denken. Het maakte mij bewust van het denken over ethiek. Daarmee kan ik de maatschappelijke problemen die het forum ter sprake bracht, op een frisse manier kaderen.’
Nog zo’n dag
Behalve de pittige discussie was er ook muziek en zang, onder begeleiding van Paula Vos. Holkje van der Veer sloot de dag af met een column. Tot slot werd het nieuwe netwerk gepresenteerd dat ook volgend jaar zo’n inhoudelijke dag wil organiseren.
